Zij leeft, Pasen op weg naar 5 mei

NIEUW! Nu kun je deze blog ook beluisteren!!!!

Van oudsher was dit de dag in het jaar waarop de ene helft van het land op pad ging, om de verveling na een saaie zondag te verdrijven, door een meubelboulevard te bezoeken of een tuinwinkel of een andere commercieel ingerichte locatie die de hebberigheid deed toenemen en de niet strikt noodzakelijke uitgaven eveneens. Het was een drukte van belang op de wegen naar en van de industrieterreinen waar al die locaties gevestigd waren, met grote parkeerplaatsen, die voor deze jaarlijks terugkerende dag amper toereikend waren.
De andere helft van het land kwam bij na een reeks van kerkelijke vierdagen op rij, vier maar liefst, gerekend vanaf witte donderdag. Het was nu tijd om thuis in huiselijke kring genoeglijk samen te zijn, bij voorkeur in de tuin, maar anders was een goede familiefilm ook een zinvol alternatief, of ieder met een eigen boek in een gemakkelijke stoel.
Helemaal letterlijk zijn die helften uiteraard niet op te vatten, het zijn aanduidingen, geen rekenkundige eenheden. Er is immers ook nog de groep die werkt op tweede Paasdag, op die meubelboulevard en in die tuinwinkel bijvoorbeeld.

Dit jaar is het geheel anders. Nu is het gros van het land thuis, in eigen huis of tuin, of hooguit in de directe omgeving van dat huis, vanwege een uit te laten hond of noodzakelijk tochtje naar een behoeftige buurtgenoot die wat hulp gebruiken kan.
Het is een totaal andere dag dan voorheen.
We hebben met zijn allen ineens een extra dag van bezinning, waarin we niet gehaast ons begeven naar drukke locaties waar velen ook het lumineuze idee gehad bleken te hebben om er even op uit te gaan.

In deze periode van Covid-19, komen we er meer en meer achter dat er heel andere tweedelingen te maken zijn in dit land. Onverwachte tweedelingen, zoals die tussen de mensen die daadwerkelijk lijden aan het gebrek aan sociale nabijheid en fysieke aanraking en de mensen die daar geen moeite mee hebben om uiteenlopende redenen, zoals een geringere behoefte daaraan of aanwezige huisgenoten die het voldoende bieden kunnen of een baan waarbij contact noodzakelijk is.

Of de tweedeling tussen mensen met redenen om veel en vaak naar buiten te gaan en anderen die geen ander excuus hebben dan concreet brood op de plank te gaan organiseren door naar een winkel te gaan en het daar aan te schaffen.
Er schijnen zelfs mensen te zijn die juist in deze tijd een huisdier aanschaffen, deels vanwege gezelschap en deels vanwege de reden die het geven kan om dagelijks een paar keer de buitenlucht op te zoeken, al is te hopen dat die mensen toch al affiniteit hadden met huisdieren en niet puur uit verveling tot aanschaf overgingen, wat de asiels over een tijd weer vol zal laten raken.

En natuurlijk is er ook nog de tweedeling tussen mensen die wonen op een aangename plek, met genoeg ruimte om de benen te strekken in huis of tuin en activiteiten te verspreiden over diverse ruimtes in hun huis (ik bevind me in die gelukkige omstandigheid) en degenen die het moeten doen met een kamer waarin ze al blij zijn dat ze alle noodzakelijke meubelstukken er kwijt kunnen, of nog erger, een kamer waarin ze leven op meubels die anderen er voor hen neergezet hebben.
Vrijheid bestaat uit meer dan niet gevangen gezet zijn of onder een regime leven dat onderdrukt.
Vrijheid is ook de ruimte in je geest vinden om temidden van jouw persoonlijke omstandigheden er het beste van te maken, hoe ingewikkeld dat ook is.

Als kind was ik diep onder de indruk van het verhaal van Anne Frank.
Haar leven viel stil door de onderdrukkende macht die in haar leven de regie over haar omgeving overgenomen had. Haar manier om daar mee om te gaan en niet aan onderdoor te gaan is een wijze die mij altijd aangesproken heeft en mij absoluut ook gevormd heeft. Ze besloot in haar dagboek alles te noteren dat haar overkwam en dat ze dacht en voelde. Het is een ego-document dat goed inzicht geeft in wat een opgroeiende tiener zoal door kan maken, juist in omstandigheden die verre van ideaal zijn.

Haar voorzet werkt tot op de huidige dag door. Er zijn al initiatieven opgedoken van mensen die bewust temidden van de intelligente lock down een dagboek bij zijn gaan houden en anderen die dergelijke egodocumenten willen verzamelen voor toekomstige geschiedschrijving.
Het is bijzonder dat we met al die initiatieven, juist in de aanloop naar 75 jaar bevrijding, nog steeds niet een heldere link gelegd lijken te hebben tussen de gebeurtenissen van toen en de omstandigheden van nu.

Ik denk er al een tijd over na.
Zie steeds duidelijker de overeenkomsten, hoewel de verschillen levensgroot zijn, er is nu immers geen onderdrukkende macht, er is een gezamenlijke vijand in de vorm van een virus, dat we te lijf gaan door te luisteren naar de door onszelf verkozen democratische machthebbers die ons maatregelen aanreiken om het gemeenschappelijke doel te behalen, een land zonder Covid-19, of toch in ieder geval met zo min mogelijk slachtoffers.
De overeenkomsten zijn er echter ook.

Jongeren kunnen niet naar school en volgen thuis onderwijs. Zo verging het Anne Frank ook.
Jongeren hebben het maar te doen met hun toevallige huisgenoten en zien hun vrienden van de een op de andere dag niet meer. Zo verging het Anne Frank ook.
Jongeren gaan nieuwe vormen van creativiteit ontdekken en proberen het goede in de mens te blijven zien en zich daar op te richten. Zo verging het Anne Frank ook.

In haar schrijven ontwikkelt ze zich.
Van een jonge puber die uit een actief bestaan is weggerukt, ontpopt ze zich tot filosoferende puber met steeds helderdere psychologisch getinte inzichten in de situatie waarin ze zich bevindt.
Het is wellicht nog te kort, deze periode, om dergelijke ontwikkelingen ook waar te nemen bij de jongeren in deze tijd, maar ik vermoed dat het zeer goed mogelijk is dat dergelijke ontwikkelingen voor gaan komen.

Het schrijnende van het verhaal van Anne Frank is dat ze het niet overleefd heeft.
Het leven in isolement was levensreddend bedoeld en toch was de uitkomst haar dood.
Jongeren van nu kan dat eveneens overkomen. Het overkomt ouderen al, in tehuizen waar ze wonen omdat hun laatste levensfase niet geheel zelfstandig kan zijn vanwege lichamelijke en/of geestelijke gezondheidsproblemen. Het zijn de tragische sterfgevallen waarvan sommigen menen dat het 'toch wel gebeuren zou', zoals dat uiteraard ten diepste over ieder mens te zeggen is, aangezien ieder mens de dood als laatste lot zal tegenkomen.

Het is in het dagboek van Anne Frank niet een boodschap die doorklinkt. Ze is niet bezig met zich voor te bereiden op haar dood, integendeel, ze leeft ten volle in het hier en nu.
En juist dat leven in het hier en nu is een kunst die levensreddend kan zijn.
Levensreddend, omdat het leven dat je vandaag, hier en nu, leeft, het enige leven is dat je hebt en het enorm jammer zou zijn als je dat leven als doods en nietszeggend en betekenisloos ervaart terwijl het je enige mogelijkheid tot leven is.

De levenskunst van Anne Frank, die haar puberbuien uitvoerig woorden gaf en zowel haar vreugden als haar verdrieten aan het papier toevertrouwde, is een levenskunst die respect afdwingt, juist in deze periode waarin we allemaal in meer of mindere mate opgesloten zitten in ons eigen bestaan, in ons eigen huis, in onze eigen kleine wereld, onwetend van wat er in de grote buitenwereld gaande is.

Voor Anne Frank was elke snipper nieuws een verbinding met de buitenwereld, het 'echte' leven, waar ze over fantaseerde en naar hunkerde en plannen voor maakte. Ze was van plan om journaliste te worden en oefende alvast in haar ingewikkelde omstandigheden van dat moment.

Voor ons, in het hier en nu is het nieuws iets dat we na zoveel weken geneigd zijn niet meer elke seconde van de dag tot ons te nemen, om het leven draaglijk te houden. We weten immers niet hoelang alles nog duren zal en wanhoop kan snel ontstaan als er voortdurend moeilijke geluiden uit de buitenwereld doordringen in ons kleine persoonlijke bestaan.

De toekomstgerichte denkwijze van Anne Frank, haar onverbeterlijke optimisme en pertinente weigering om te geloven dat mensen kwaadaardige wezens zijn, hield haar op de been en kan ons een kompas geven om deze periode goed te doorstaan.
Leef bij de dag, blijf in het moment, vermoei je niet met 'wat als...'gedachten, beperk je tot 'stel dat...'denken dat je hoop levend houdt op een toekomst die je ook naar je toe kunt denken door er nu vast stappen voor te zetten. Zoals Anne Frank haar journalistieke aspiraties al begon om te zetten in concrete handelingen in het hier en nu.

Anne Frank leeft.
In haar teksten is ze springlevend.